สมุดข่อยไทยดำเจ้าพระยาพระคลัง(หน) สมัยกรุงธนบุรีเขียนด้วยหรดาล ที่ปรากฎในสมุดข่อยเล่มนี้คือลิลิตเพชรมงกุฎ เป็นผลงานวรรณคดีของมหากวีคนสำคัญต้นกรุงรัตนโกสินทร์ท่านคือเจ้าพระยาพระคลัง(หน)ที่แต่งขึ้นระหว่าง พ.ศ. 2310-2322 โดยอาศัยวรรณคดีอินเดียภาคภาษาสันสกฤต เรื่อง เวตาลปัญจวิงศติ ซึ่งแต่งโดย ศวิทาส เป็นผลงานวรรณคดีที่แต่งขณะรับราชการในสมัยพระเจ้าตากสินมหาราชเป็น หลวงสรวิชิต(หน) 

กวีเอกของสยามที่มีผลงานอันโดดเด่นโดยแบ่งตามยุคสมัยที่โดดเด่นที่เราคุณหูก็มี 3 ท่านคือ

ศรีปราชญ์ สมัยสมเด็จพระนารายณ์มหาราช

เจ้าพระยาพระคลัง(หน)?สมัยพระเจ้ากรุงธนบุรี-พระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก ต้นรัตนโกสินทร์

สุนทรภู่ สมัยรัชสมัยรัชกาลที่ 1 ถึงรัชสมัยรัชกาลที่ 4 แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ จึงได้รับสมญานามว่ากวีสี่แผ่นดิน

ประวัติเจ้าพระยาคลัง (หน) ท่านผู้นี้เป็นกวีเอกที่มีชื่อเสียงมากอีกคนหนึ่ง ท่านมีชื่อเดิมว่า หน เป็นบุตรชายของเจ้าพระยาบดินทร์สุรินทร์ฦๅชัย (บุญมี) กับท่านผู้หญิงเจริญ เข้ารับราชการในสมัยกรุงธนบุรี ได้บรรดาศักดิ์เป็นหลวงสรวิชิต เป็นนายด่านเมืองอุทัยธานี ซึ่งอยู่ในบังคับบัญชาของเจ้าพระยาจักรี (ต่อมาคือสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช) อยู่รับราชการเรื่อยมาจนกรุงรัตนโกสินทร์เป็นผู้มีความดีมีความสัตย์ ในรัชสมัยของพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราชจึงได้รับการเลื่อนบรรดาศักดิ์เป็นพระยาพิพัฒน์โกศา และเป็นเจ้าพระยาพระคลัง เสนาบดีจตุสดมภ์ กรดท่า ทำหน้าที่ควบคุมกิจการหัวเมืองชายทะเล ท่านถึงแก่อสัญกรรม เมื่อ พ.ศ.๒๓๔๘

ลักษณะคำประพันธ์ : แต่งเป็นลิลิตสุภาพ โดยใช้ร่ายสุภาพกับโคลงสี่สุภาพ โคลงสองสุภาพ

จุดมุ่งหมายในการแต่ง : เพื่อถวายแด่พระราชโอรสในสมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรี

ประพันธ์ในสมัยธนบุรี

ลิลิตเพชรมงกุฎ

อิเหนาคำฉันท์

ประพันธ์ในสมัยรัตนโกสินทร์

ราชาธิราช

สามก๊ก

กากีคำกลอน หรือ กากีกลอนสุภาพ

ร่ายยาวมหาชาติกัณฑ์กุมารและกัณฑ์มัทรี

ลิลิตพยุหยาตราเพชรพวง

โคลงสุภาษิต

กลอนและร่ายจารึกเรื่องสร้างภูเขาทองที่วัดราชคฤห์

ลิลิตศรีวิชัยชาดก

สมบัติอมรินทร์คำกลอน

เป็นเอกสารของบุคคลสำคัญทางประวัติศาสตร์ผลงานของเจ้าพระยาพระคลัง(หน)ขณะยังหนุ่มที่หายากมากที่ผ่านกาลเวลามาไม่ต่ำกว่า 250 ปี